Wielki słownik języka polskiego, Kraków 2007-

red. Piotr Żmigrodzki

  • PEŁNY TYTUŁ

    Wielki słownik języka polskiego PAN, red. P. Żmigrodzki, Instytut Języka Polskiego PAN, Kraków, 2007–. http://www.wsjp.pl
  • JĘZYK / JĘZYKI

    Polski.
  • LICZBA HASEŁ

    Bliżej nieokreślona, projekt w trakcie realizacji.
  • UKŁAD HASEŁ

    Słownik elektroniczny; po uruchomieniu ukazuje się lista haseł w układzie alfabetycznym, ale jest możliwość ich wyszukiwania automatycznego po wpisaniu początkowych liter hasła w okienko wyszukiwania.
  • TWÓRCY

    Redaktor naukowy słownika, Piotr Żmigrodzki, jest dyrektorem Instytutu Języka Polskiego PAN, wiceprzewodniczącym Zarządu Głównego TMJP, redaktorem naczelnym czasopisma „Język Polski”. Zajmuje się składnią, semantyką, leksykografią języka polskiego, a także teorią języka i metodologią opisów języka. Oprócz niego w projekcie uczestniczy kilkadziesiąt innych osób, których lista znajduje się na stronach internetowych słownika.
  • CHARAKTERYSTYKA

    Głównym celem słownika jest przedstawienie możliwie wyczerpującego opisu w zasadzie wszystkich jednostek leksykalnych polszczyzny, opartego z jednej strony na współczesnych źródłach materiałowych, z drugiej – wykorzystującego osiągnięcia teoretyczne polskiego językoznawstwa w zakresie opisu leksykograficznego, dodatkowo zgodnego z obowiązującymi w światowej leksykografii technicznymi standardami opisu. Słownik ma być:

    – w zasadzie synchroniczny – przyjęto zasięg czasowy od 1945 roku, jednak ze względu na specyfikę źródeł, o czym niżej, gros materiału pochodzić będzie z ostatnich dziesięcioleci XX i początków XXI wieku;

    – w zasadzie deskryptywny – autorzy nie będą eliminować z opisu faktów uznawanych za niepoprawne czy z jakichkolwiek powodów niegodne zanotowania w słowniku, jeśli tylko będą wystarczająco dobrze poświadczone w źródłach (ograniczą się do informowania o nieakceptowalności normatywnej zanotowanych faktów na podstawie Wielkiego słownika poprawnej polszczyzny PWN i kwalifikowania stylistycznego jednostek substandardowych);

    – „akademicki” w tym sensie, że autorzy dążyć będą do uwzględnienia w jak największym stopniu osiągnięć polskiego XX-wiecznego językoznawstwa, zwłaszcza w zakresie opisu semantycznego, fleksyjnego, składniowego jednostek leksykalnych, przy tym jednak opis jest skierowany do możliwie jak najszerszej grupy użytkowników polszczyzny;

    – elektroniczny, dostępny wyłącznie w Internecie (podstawowy zasób informacji leksykograficznej dostępny będzie bezpłatnie, bardziej zaawansowane możliwości wyszukiwania mogą być odpłatne).

    Przygotowania do publikacji podobnego słownika prowadzone były w Instytucie Języka Polskiego PAN już w drugiej połowie lat 80. XX wieku; m.in. zorganizowano ogólnopolską konferencję, wydano kilka tomów studiów leksykograficznych, zaczęto gromadzić teksty do przyszłego korpusu. Projekt został jednak wstrzymany na początku lat 90. XX w. w związku z przemianami społeczno-ekonomicznymi w Polsce.

    Ze względów techniczno-organizacyjnych przyjęto, że w okresie 2007–2012 zostanie opisanych 15 000 jednostek leksykalnych, wybranych na podstawie analizy list frekwencyjnych dla języka polskiego, wraz z „generowanymi przez nie frazeologizmami i niektórymi wyrazami pochodnymi”. Ten etap prac był finansowany przez Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego RP jako tzw. projekt rozwojowy (R 17 004 03). W latach 2013–2018 prace finansowane są ze środków Narodowego Programu Rozwoju Humanistyki. W tym okresie liczba opisanych jednostek (nie licząc frazeologizmów) ma wzrosnąć do 50 000, przy czym uwzględni się również słownictwo najnowsze, nieobecne we wcześniejszych słownikach.
  • INNOWACJE WARSZTATOWE

    ► Pierwszy słownik ogólny języka polskiego, przygotowywany od podstaw całkowicie w wersji elektronicznej i dostępny wyłącznie jako witryna WWW, wyposażona w szerokie możliwości selektywnego wyszukiwania informacji.

    ► Pierwszy słownik ogólny języka polskiego, w którym jest podawana pełna informacja fleksyjna (paradygmaty odmiany) dla każdego wyrazu odmiennego. Została wprowadzona informacja fleksyjna opracowana przez autorów Słownika gramatycznego języka polskiego (Z. Saloniego, W. Gruszczyńskiego, M. Wolińskiego i R. Wołosza).

    ► Pierwszy słownik ogólny oprócz przykładów-cytatów zawierający również bogaty wybór kolokacji.

    ► Pierwszy słownik ogólny, którego hasła (a właściwie znaczenia wyrazów) podlegają klasyfikacji tematycznej według oryginalnego schematu.

    ► Pierwszy słownik ogólny zawierający informacje etymologiczne nie tylko dla wyrazów zapożyczonych, ale również dla rodzimych.

    ► Pierwszy słownik, którego autorzy pokusili się o uporządkowane przedstawienie zjawisk polisemii regularnej jednostek leksykalnych.

    ► Na wzór słowników brytyjskich wprowadzono dodatkowe pole „Noty o użyciu”, w którym umieszcza się dodatkowe informacje związane z daną jednostką leksykalną, niemożliwe do uwzględnienia w innych polach.

    ► Słownik jest opracowywany online za pośrednictwem Internetu. Redaktorzy logują się do serwera z bazą danych słownika i wypełniają pola formularza internetowego, które są zapisywane w bazie danych i prezentowane poprzez interfejs WWW.
  • BUDOWA ARTYKUŁU HASŁOWEGO

  • Zależy ona od specyfiki obiektu językowego, jaki w danym haśle się opisuje. Wyodrębniono siedem typów hasła ze względu na to kryterium: 1) „zwykłe”, 2) nieciągłe, 3) nazwa własna 4) skrót, 5) skrótowiec, 6) funkcyjne 7) morfem. Dostępne są dwie możliwości oglądania artykułów hasłowych: A) tzw. widok zakładkowy, w którym można oglądać poszczególne elementy mikrostruktury, B) widok linearny (do druku), który przypomina sposób prezentowania informacji w tradycyjnym papierowym słowniku, z tym, że każdy element mikrostruktury jest podpisany.

    W widoku linearnym artykuł hasłowy zaczyna się formą hasłową (wyróżnioną czerwonym kolorem), np. broda, drugim elementem jest chronologizacja (skrótowe oznaczenia słowników, w których to hasło wcześniej zanotowano), po czym następują kolejne podhasła (w haśle broda jest ich pięć). Pierwszym elementem jest tzw. identyfikator semantyczny, który pozwala użytkownikowi wstępnie rozróżnić znaczenia opisywane w poszczególnych podhasłach. Numeracja jest dwustopniowa, bo podstawowe znaczenia są numerowane liczbami arabskimi, literami zaś – znaczenia pozostające w relacji polisemii regularnej. Po identyfikatorze następuje definicja znaczenia, później klasyfikacja tematyczna (w układzie trójstopniowym), z kolei podaje się leksemy pozostające z hasłowym w relacjach semantycznych (kolejno: hiperonim, synonimy, antonimy, leksemy w relacji sprzeczności). Następną pozycją w podhaśle są kolokacje, tzn. połączenia wyrazu hasłowego w danym znaczeniu z innymi (uporządkowane według charakterystyki składniowej), cytaty z lokalizacjami (maksymalnie pięć dla każdego znaczenia), informacja fleksyjna, na którą składa się wskazanie części mowy, pewne dalsze informacje, zależnie od części mowy, oraz paradygmat odmiany. Dla znaczenia 4. dodatkowo wypełniono pole Składnia, zaznaczono pozycję obowiązkowo konotowaną przez leksem. W haśle broda nie było potrzeby wypełniać pól Skrót, Informacja normatywna i Noty o użyciu, w związku z czym odpowiednie znaczniki nie wyświetlają się. Na końcu znajdują się (podpisane jako Frazeologizmy i/lub Przysłowia) odesłania do jednostek nieciągłych zawierających dany wyraz. Są to odsyłacze hipertekstowe, które po kliknięciu prowadzą do osobnych artykułów hasłowych poświęconych tym jednostkom. Warto zauważyć, że w „połączeniach” i „cytatach” formy słowa hasłowego są wyróżnione czerwonym kolorem; osiąga się to automatycznie dzięki działaniu modułu fleksyjnego.
  • INNE

    Koordynacją prac nad słownikiem zajmuje się Pracownia Wielkiego Słownika Języka Polskiego w Instytucie Języka Polskiego PAN. Wśród redaktorów są jednak także inni pracownicy IJP PAN, a także pracownicy Uniwersytetu Jagiellońskiego, Uniwersytetu Śląskiego, Uniwersytetu Warszawskiego, Uniwersytetu Mikołaja Kopernika i Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego. Oprócz nich w pracach biorą udział również informatycy, którzy zaprojektowali bazę danych słownika, mechanizmy wprowadzania i prezentacji danych, zajmują się też bieżącą konserwacją systemu.

    Od 2013 roku słownik jest opracowywany pod patronatem honorowym Senatu Rzeczypospolitej Polskiej.
  • WYDANIA

    Słownik ma wyłącznie wersję elektroniczną, jest udostępniany sukcesywnie w Internecie.
  • WERSJA ELEKTRONICZNA

    http://www.wsjp.pl
  • LITERATURA

    Czelakowska A., Wielki słownik języka polskiego PAN jako słownik elektroniczny, „Język Polski” 2012,  nr 5, s. 336–347.

    Kozioł-Chrzanowska E., Funkcjonowanie Wielkiego słownika języka polskiego PAN w Internecie, „Język Polski” 2012, nr 5, s. 348–352.

    Suchacka D., Zawartość informacyjna i mikrostruktura Wielkiego słownika języka polskiego PAN, „Język Polski” 2012, nr 5, s. 325–335.

    Węgrzynek K., Przybylska R., Żmigrodzki P., Opis jednostek nieciągłych w Wielkim słowniku języka polskiego PAN. „Język Polski”, 2012, nr 5, s. 353–367.

    Żmigrodzki P., Jak powstaje Wielki słownik języka polskiego, [w:] Język polski wczoraj – dziś – jutro, red. B. Czopek-Kopciuch i P. Żmigrodzki, Kraków 2010, s. 150–160.

    Żmigrodzki P., Najważniejsze zasady opisu semantycznego w Wielkim słowniku języka polskiego, „Linguistica Copernicana” 1, 2009, 183–197.

    Żmigrodzki P, Nowy Wielki słownik języka polskiego a problemy poprawności językowej, [w:] Siła słów i ludzi, red. M. Święcicka, Uniwersytet Kazimierza Wielkiego, Bydgoszcz 2008, s. 88–100.

    Żmigrodzki P., O projekcie Wielkiego słownika języka polskiego, „Język Polski” 2007, nr 4, s. 265–267.

    Żmigrodzki P.: Polish Academy of Sciences Great Dictionary of Polish. History, presence, prospects, „Studies in Polish Linguistics”, vol. 6, 2011, s. 7–26.

    Żmigrodzki P., Wielki słownik języka polskiego PAN – stan obecny i przyszłość, „Język Polski” 2012, nr 5, s. 321–324.

    Żmigrodzki P., Wielki słownik języka polskiego (The Great Polish Dictionary) – presentation of the project, Issledovanija po slavjanskim jazykam, 2010, 15–1, Seul, s. 89–100.

    Żmigrodzki P., Bańko M., Dunaj B., Przybylska R., Koncepcja Wielkiego słownika języka polskiego – przybliżenie drugie, w: Nowe studia leksykograficzne, red. P. Żmigrodzki, R. Przybylska, Lexis, Kraków 2007, s. 9–21.

    Żmigrodzki P., Przybylska R., Kilka uwag w związku z dyskusją nad Wielkim słownikiem języka polskiego, „Język Polski” 2012, nr 5, s. 368–371.

    Żmigrodzki P., Przybylska P., Dunaj B., Zarys koncepcji wielkiego słownika języka polskiego, „Polonica”, t. 26–27, 2006, s. 5–16.

    ► Najważniejsze artykuły dokumentujące wstępną fazę dyskusji nad koncepcją słownika są zawarte w dwóch zbiorach studiów:

    Nowe studia leksykograficzne, red. P. Żmigrodzki, R. Przybylska, Lexis, Kraków 2007. >link<

    Nowe studia leksykograficzne, t. 2, red. P. Żmigrodzki, R. Przybylska, Lexis, Kraków 2008. >link<
  •   Opracowanie: prof. dr hab. Piotr Żmigrodzki