wybierz słownik z listy
BUDOWA ARTYKUŁU HASŁOWEGO

Pierwszym elementem każdego artykułu hasłowego jest wyraz hasłowy, wyróżniony przez wytłuszczenie (w przykładowym haśle to broda). Po nim – tam, gdzie to konieczne – w nawiasie kwadratowym zamieszcza się informację o wymowie [10] (np. break [brejk]). Dalej, w niektórych hasłach, następuje informacja o pochodzeniu wyrazu. Pojawia się ona zarówno przy pochodnych słowotwórczo wyrazach rodzimych (np. brodaczpochodny od broda”), jak i przy wyrazach obcego pochodzenia (np. brokerz angielskiego broker”). Następnym elementem artykułu hasłowego jest informacja gramatyczna, której zawartość uzależniona jest od typu hasła; zasadniczo składa się na nią: określenie części mowy [11], przy rzeczownikach – rodzaj, przy czasownikach – aspekt i rekcja, przy przymiotnikach i przysłówkach – informacje dotyczące stopniowania, przy wszystkich wyrazach odmiennych – wybrane formy fleksyjne (podawane w całości). W przykładowym haśle informacja gramatyczna ma postać: „rzeczownik r. ż.; D. brody, C. Ms. brodzie, l. mn. M. B. brody, D. bród”.

Kolejnym elementem jest definicja znaczenia, ujęta w cudzysłów (np. „dolna, najniższa część twarzy”), ewentualnie poprzedzona pełnowyrazowym kwalifikatorem [12] (np. zoologiczny „pęk dłuższej sierści pod pyskiem […]”). W hasłach, w których wyróżnia się więcej niż jedno znaczenie, kolejne definicje wprowadzane są za pomocą cyfr arabskich. Dla każdego znaczenia opis przeprowadzany jest według schematu: definicja, pełnozdaniowe przykłady użycia [13], kolokacje i frazeologizmy (opatrzone definicjami), przysłowia (również definiowane), wyrazy bliskoznaczne, antonimy (szeroko rozumiane). Ostatnie cztery elementy są wprowadzane przez konkretne nagłówki, a dla większej przejrzystości stosuje się też dodatkowo oznaczenia graficzne: kolejne grupy kolokacji są oddzielane kółeczkami, każdy związek terminologiczny wymagający definicji poprzedzany jest trójkątem, frazeologizm – rombem, przysłowie – kwadratem. W niektórych hasłach zamieszcza się także wskazówki poprawnościowe (ortograficzne, interpunkcyjne, gramatyczne i inne).

Na końcu artykułu hasłowego podawane są wyrazy pochodne (np. „Wyrazy pochodne: zob. przymiotnik: brodaty; zob. zdrobnienie: bródka; zob. też: brodacz, brodaczka, brodawnik, bokobrody, podbródek”) oraz wyrazy nadrzędne znaczeniowo (hiperonimy) [14], do których odsyła skrót Por. (np. „Por. zarost”).

 

[10] Nie używa się przy tym alfabetu fonetycznego, podając ją w zapisie maksymalnie uproszczonym.

[11] Autorzy przyjęli tradycyjny zestaw dziesięciu części mowy (bez podawania kryteriów kwalifikowania wyrazów do poszczególnych kategorii).

[12] Wykaz wszystkich występujących w słowniku kwalifikatorów został zamieszczony w ostatnim tomie PSWP (s. 12–15), nie objaśnia się jednak zakresu ich stosowania.

[13] Zdania te są konstruowane przez autorów haseł na podstawie ich kompetencji językowej bądź na podstawie przykładów zamieszczonych we wcześniejszych słownikach lub w innych źródłach.

[14] Po ukończeniu słownika miał powstać – zgodnie ze wstępnymi deklaracjami autorów – indeks hiperonimów, „umożliwiający odnalezienie całych pól wyrazowych i znaczeniowych” (H. Zgółkowa, Wprowadzenie, op. cit., s. XII), na razie jednak się nie ukazał.