-
-
24 lipca 1998 Nowy podział terytorialny krajuPolska powraca do trzystopniowego podziału administracyjnego.
Sejm przyjmuje ustawę, która dzieli kraj na województwa, powiaty i gminy. W ten sposób popiera jedną z czterech wielkich reform, które składały się na program polityczny rządu Jerzego Buzka. Poprzedni podział z 1975 roku obejmował 49 województw i miał na celu centralizację władzy. W związku z zapisaną w konstytucji zasadą decentralizacji i powierzeniem większych kompetencji władzy lokalnej niezbędny jest nowy podział terytorialny. Obejmuje on 16 województw, 379 powiatów i 2479 gmin.
Podział administracyjny Polski
Fot. Wikimedia Commons
21 grudnia 1996 Stabilizacja BośniPolscy żołnierze biorą udział w misji NATO do Bośni i Hercegowiny.
W związku z potrzebą zapewnienia bezpiecznych warunków do realizacji porozumienia z Dayton, które zakończyło kilkuletni konflikt zbrojny w Bośni, NATO wysyła tam w 1995 roku misję wojskową IFOR. Polacy uczestniczą w niej od początku, a kiedy w grudniu 1996 roku okazuje się, że sytuacja tego wymaga, zostają, by czuwać nad pokojem w kraju w ramach misji SFOR. W Bośni polscy żołnierze współpracują ze swoimi kolegami z krajów skandynawskich. W 2011 roku na miejscu pozostaje już nie więcej niż 50 żołnierzy Wojska Polskiego.
-
-
-
1996 WidnokrągWiesław Myśliwski pisze kolejną powieść.
Urodzony w Dwikozach prozaik i dramatopisarz, Wiesław Myśliwski jako jedyny polski pisarz może poszczycić się dwukrotnym otrzymaniem nagrody Nike – w 1997 roku za Widnokrąg i w roku 2007 za Traktat o łuskaniu fasoli. Inne jego książki doczekały się wielokrotnego przeniesienia na ekran i scenę. Debiutował w 1967 roku powieścią Nagi sad. W swojej twórczości chętnie powraca do problemów wiejskiej wspólnoty społecznej.
Wiesław Myśliwski w 2006 r.
Fot. Wikimedia Commons / Mariusz Kubik (Kmarius)
1994 Kolejka wąskotorowaJerzy Nowosielski powraca do swojego stałego motywu malarskiego.
Urodzony w 1923 roku w Krakowie Nowosielski jest uważany za najwybitniejszego żyjącego malarza ikon. Wyraźna fascynacja wschodnim chrześcijaństwem, która cechuje jego twórczość, owocuje pismami teologicznymi i pracami teoretycznymi o ikonopisarstwie. Nowosielski tworzy też freski i dekoracje ścienne w licznych cerkwiach i kościołach, lecz przede wszystkim zajmuje się malarstwem sztalugowym. W 1998 roku otrzymuje za swoją twórczość Krzyż Wielki Orderu Odrodzenia Polski. Umiera w roku 2011.
-
-
-
czerwiec 1976 Czerwcowe protesty robotniczeZamieszki wybuchają w Ursusie i Radomiu.
W związku z wprowadzoną 24 czerwca podwyżką cen żywności wzrasta napięcie społeczne. Protesty, również w Łodzi, Płocku i Starachowicach, spotykają się ze zdecydowanymi represjami ze strony władz, włącznie z karami wieloletniego więzienia. W odpowiedzi na łamanie praw obywatelskich powstaje spontanicznie Komitet Obrony Robotników, skupiający intelektualistów i działaczy demokratycznych, który roztacza opiekę nad represjonowanymi. Rząd Jaroszewicza wycofuje się z podwyżek.
Pierwsza gierkowska kartka na cukier, lipiec 1976 r.
Fot. Wikimedia Commons / Julo
10 lutego 1976 Partia przewodnią siłą społeczeństwaNowelizacja Konstytucji PRL.
Sejm uchwala zmiany w konstytucji, akcentujące sojusz ze Związkiem Radzieckim i ustrój socjalistyczny, a także kierowniczą rolę polityczną PZPR. Oddano tylko jeden głos wstrzymujący – poseł Stanisław Stomma z Koła Poselskiego Znak okupił to niewpisaniem na listę kandydatów w kolejnych wyborach. Konstytucja PRL obowiązywała w zmienionej postaci z niewielkimi poprawkami do 1992 roku.
-
-
-
1976 Człowiek z marmuruAndrzej Wajda kręci film o dziennikarskim śledztwie w PRL.
Fabuła filmu, osadzona w latach 70., opisuje działania młodej dziennikarki telewizyjnej, która dokumentuje swój reportaż o wzlocie i upadku przodownika pracy z lat 50., murarza z Nowej Huty, Mateusza Birkuta. Ujawnia przy tym okrutne prawdy o czasach stalinowskich. Kontynuacją filmu był nakręcony w 1981 roku Człowiek z żelaza. Wajda, który debiutował Pokoleniem w 1954 roku, został w 2000 roku uhonorowany Oscarem za całokształt twórczości.
Andrzej Wajda w 2008 r.
Fot. Wikimedia Commons / Mariusz Kubik (Kmarius)
1974 Świat nie przedstawionyJulian Kornhauser i Adam Zagajewski ogłaszają manifest twórczy.
Poeci, czołowi przedstawiciele tak zwanej Nowej Fali (do tego prądu literackiego zalicza się też między innymi Ryszarda Krynickiego, Krzysztofa Karaska i Jacka Bierezina), występują krytycznie przeciwko alegorycznej, parabolicznej literaturze lat 60., oskarżając pisarzy współczesnych o niestawianie czoła problemom rzeczywistości. Tekst spotyka się z szerokim odzewem. Późniejsze zaangażowanie w działalność opozycji demokratycznej usuwa z oficjalnego obiegu twórczość niektórych poetów Nowej Fali, którzy przenoszą swoje edycje do nielegalnych wydawnictw podziemnych.
-
-
-
4 września 1965 roku Ostatnia „tysiąclatka”
W Warszawie zostaje oddana tysięczna szkoła wybudowana w ramach ambitnego programu inwestycyjnego.
W 1958 roku Władysław Gomułka rzuca hasło budowy tysiąca nowych szkół na obchody tysiąclecia państwowości polskiej. Realizacja programu zaczyna się niezwłocznie i już w 1960 roku pierwsza szkoła nowego typu (LO im. Andrzeja Frycza-Modrzewskiego w Warszawie) zostaje oddana do użytku. W ciągu następnych pięciu lat w całym kraju powstają budynki o charakterystycznej bryle, dzięki czemu udaje się rozwiązać problem przepełnienia izb szkolnych, szczególnie palący wobec wyżu demograficznego lat 50.
25 stycznia 1967 Rejs OptyLeonid Teliga wypływa z Casablanki.
Pierwszy samotny rejs Polaka dookoła kuli ziemskiej, przeprowadzony bez kontaktu radiowego ze światem, trwa ponad dwa lata i kończy się w tym samym porcie. W tym czasie Teliga wielokrotnie ociera się o śmierć z powodu awarii sprzętu i braku żywności. Leonid Teliga swoim dokonaniem zapisuje się w historii polskiego żeglarstwa na honorowym miejscu. Wyprawa niszczy jednak doszczętnie zdrowie żeglarza, który umiera rok później w Warszawie.
Leonid Teliga na pokładzie s/y „Opty”
Fot. Wikimedia Commons / Leonid Teliga, Samotny rejs Opty, Gdańsk 1976
-
-
-
13 kwietnia 1967 The Rolling Stones w Warszawie
Amerykański zespół daje koncert w Sali Kongresowej.
Warszawski występ skandalizującego zespołu rockowego The Rolling Stones jest bezprecedensowym wydarzeniem dla Polaków, żyjących we względnej izolacji kulturalnej, typowej dla wszystkich krajów zza „żelaznej kurtyny”. Stonesi dają dwa koncerty tego samego dnia, a Milicja Obywatelska musi interweniować, aby powstrzymać rozentuzjazmowane tłumy fanów, zarówno na widowni, jak i przed Salą Kongresową Pałacu Kultury i Nauki.
1966 FaraonJerzy Kawalerowicz ekranizuje powieść Prusa.
Kierujący Zespołem Filmowym „Kadr” Jerzy Kawalerowicz podejmuje się nakręcenia PRL-owskiej superprodukcji. Przenosi na ekrany kinowe powieść historyczną Bolesława Prusa o młodym faraonie Ramzesie XIII. Wcześniej ekranizuje opowiadanie Jarosława Iwaszkiewicza Matka Joanna od aniołów, co przynosi mu szereg nagród, włącznie z Nagrodą Specjalną Jury na festiwalu w Cannes. Ostatnim filmem zmarłego w 2008 roku reżysera jest Quo vadis. Za swoją twórczość filmową został odznaczony Krzyżem Wielkim Orderu Odrodzenia Polski.
Jerzy Kawalerowicz w 2001 r.
Fot. Wikimedia Commons / www.prezydent.pl
-
-
-
28 czerwca 1956 Poznański Czerwiec„Tę rękę władza ludowa odrąbie w interesie ludu pracującego”.
Drastyczne podwyżki cen żywności, niskie płace i nierealnie wysokie normy pracy doprowadzają poznańskich robotników do frustracji, która powoduje protesty pracowników Zakładów Cegielskiego. Władza odmawia spełnienia oczekiwań protestujących i wprowadza represje, odpowiedzią tłumu jest szturm na gmach Komitetu Wojewódzkiego PZPR i urzędu bezpieczeństwa. Premier Cyrankiewicz w słynnym przemówieniu radiowym zapowiada brutalną reakcję wojska i milicji. W starciach giną 74 osoby.
Manifestacja Poznańskiego Czerwca 1956, Poznań
Fot. Wikimedia Commons / Jarek Tuszyński (Jarekt) / „Tygodnik Solidarność” z 19 czerwca 1981 r.
październik 1956 VIII Plenum KC PZPRPaździernik przynosi nowe przywództwo partii i perspektywę odwilży.
Po wygłoszeniu przez Chruszczowa w styczniu referatu potępiającego kult Stalina i po śmierci Bolesława Bieruta w marcu, wewnątrz PZPR dojrzewa ferment ideologiczny. Szansę wykorzystuje Władysław Gomułka, sekretarz partii więziony w czasach stalinowskich. Pomimo braku akceptacji Moskwy obejmuje ster partii i rozładowuje narastające napięcie polityczne. Prymas Wyszyński zostaje uwolniony, przywraca się nauczanie religii w szkołach, odbywa się pierwszy awangardowy festiwal Warszawska Jesień.
-
-
-
maj 1956 „Dialog”
Zaczyna się ukazywać czołowy miesięcznik poświęcony współczesnej dramaturgii.
Stopniowa erozja reżimu komunistycznego, która zaczęła się wraz ze śmiercią Stalina w 1953 roku, przynosi liberalizację życia kulturalnego. Władza dopuszcza twórczość artystyczną niezgodną ze stylistyką socrealizmu. W 1956 roku debiutują Zbigniew Herbert, Marek Hłasko i Miron Białoszewski. W Warszawie ukazuje się „Dialog” – czasopismo prezentujące dramaty współczesnych autorów, publikujące wiele ważnych utworów pisarzy polskich i zagranicznych. Redaktorem naczelnym zostaje Andrzej Tarn, później zastąpiony przez Konstantego Puzynę.
1957 Wołanie do YetiUkazuje się trzecia książka poetycka Wisławy Szymborskiej.
Uhonorowana w 1996 roku literacką Nagrodą Nobla poetka publikuje od 1952 roku – jej wcześniejsze próby w 1949 roku nie zyskały aprobaty ideologicznej. Wołanie do Yeti jest odejściem autorki od zaangażowania ideologicznego i zajęciem filozoficznej pozycji nieufnego dystansu, która stała się znakiem charakterystycznym późniejszej twórczości Szymborskiej. W 2011 roku poetka została odznaczona Orderem Orła Białego.
Wisława Szymborska w 2009 r.
Fot. Wikimedia Commons / Mariusz Kubik (Kmarius)
-
Internetowy przewodnik edukacyjny, red. Mirosław Bańko, Magdalena Majdak, Maciej Czeszewski
Projekt wsparli finansowo:
Copyrights © 2011 Uniwersytet Warszawski | Projekt graficzny i wdrożenie: Q STUDIO
